ABD’de yaklaşan ara seçimler öncesinde Teksas’ta Cumhuriyetçiler, California’da ise Demokratlar haritaları yeni baştan çizerek siyasi avantaj elde etmeye çalışıyor.
Geçen yılki seçimlerin ardından Temsilciler Meclisinde denge 215’e karşı 220 sandalye ile, yani az farkla, Donald Trump’ın Cumhuriyetçi Partisi lehine oluşmuştu. Taraflar harita değişiklikleri ile 2026’da düzenlenecek ara seçimlerde daha fazla sandalye elde etmenin hesabını yapıyor.
Ara seçimlerde genelde iktidardaki parti oy kaybederken anketler Trump’ın görev başındaki performansına yönelik kamuoyu onayının rekor seviyede düşük olduğuna işaret ediyor.
Peki seçim haritalar,ında değişiklik yasal mı? Hangi parti bu yolla kaç oy bekliyor?
Kalelerde harita oyunu
Ara seçimler öncesinde haritaların masaya yatırıldığı iki eyalet de her iki partinin kaleleri konumunda. California’da Demokratlar geçen yıl 52 sandalyenin 43’ünü kazanarak tüm eyaletler içinde en iyi performansı gösterdi. Teksas’ta ise Cumhuriyetçiler, 38 koltuğun 25’ini almıştı.
Harita değişikliğine ilk girişen, Trump’ın baskısıyla Cumhuriyetçiler oldu. Bu yolla Temsilciler Meclisinde Cumhuriyet Parti’nin gelecek yıl fazladan beş sandalye daha elde edebilmesi hedefleniyor.
Teksas’ta azınlıktaki Demokratlar eyalet parlamentosunda değişikliğin oylanmasını engellemek için boykota başvurdu ancak süreci en fazla 15 gün geciktirebildi. Değişikliğe ilişkin düzenlemenin kısa süre içinde imzalanmak üzere Teksas’ın Cumhuriyetçi Partili Valisi Greg Abbott’un önüne gelmesi bekleniyor.
Demokratlar ise buna karşılık kendi kaleleri California’da benzer bir girişim başlattı. Demokrat Vali Gavin Newsom’un talebi üzerine California meclisi, 2020 nüfus sayımına göre yapılan haritaların değiştirilmesine yeşil ışık yaktı. Vali’nin de imza attığı değişikliğe Teksas’tan farklı olarak California’da son onayı halk verecek. Düzenlemenin yürürlüğe girmesi için Kasım ayında referandum yapılacak.
Haber ajansı Associated Press (AP) eğer değişiklik gerçekleşirse Demokratların da Cumhuriyetçiler gibi Temsilciler Meclisinde fazladan beş sandalye elde edebileceğini yazdı.
Demokratlar neden Trump’ı izliyor?
Teksas’ta seçim bölgelerinde değişikliğin amacı gizlenmiyor. Teksaslı Cumhuriyetçi vekil Todd Hunter, “Planın temel hedefi nettir, Cumhuriyetçi performansı artırmak” diyerek hedeflerini açıkça ifade etmişti.
California’da Demokrat Newsom da en az Teksaslı siyasetçi kadar net: “(Daha önce) böyle bir şeyi yapacağım aklıma bile gelmezdi. Bu, Teksas’ta demokrasimize yapılan saldırıya bir tepki.” Plana eski Başkan Barack Obama da destek veriyor. Demokratların önde gelen ismi, Newsom’un girişimi için “akıllıca ve ölçülü bir yaklaşım” diye konuştu.
California’nın Cumhuriyetçi vekili James Gallagher ise plana itiraz ediyor. Trump’ın Teksas’ta yaptığının “yanlış” olduğunu söyleyen Gallagher, Newsom’u “ateşe ateşle karşılık vererek” hata yapmakla eleştiriyor.
Harita değişikliği yasal mı?
ABD’de haritaların siyasi amaçlarla yeniden çizilmesini yasaklayan bir düzenleme bulunmuyor. Yerel meclis ve valinin aynı partiden olduğu yerlerde kolaylıkla bir grubun çıkarına olacak şekilde düzenlemeye gidilebiliyor. Ancak normalde bu tür değişiklikler her 10 yılda bir ve nüfus sayımlarından sonra yapılıyor. Son olarak 2020’de çizilen seçim bölgesi haritalarının 2030’da yapılacak nüfus sayımına göre şekillenmesi planlanıyordu.
Yine de birçok eyalet için daha erken değişikliğin önünde engel yok.
Değişiklik neden bir partiye yarıyor?
Bir bölgede iktidarda olan parti masa başında yaptığı düzenlemelerle muhalefet seçmenini bir veya birkaç bölgeye “sıkıştırarak” geri kalan bölgelerde kolayca kazanmayı amaçlayabiliyor. Veya bir diğer taktik olarak muhalif nüfus birçok bölgede kalacak şekilde seçmen kümelerini “seyreltmek” yoluna giderek hiçbirinde çoğunluk olamamalarını hedefleyebiliyor.
Başka ülkelerde benzer yöntemler uygulandı mı?
ABD bu yöntemlere başvurulan tek ülke değil. Örneğin Türkiye’de 2014 yerel seçimlerinden önce İstanbul’un Şişli ilçe sınırlarında değişiklik yapılmış ve kamuoyunda “bütünşehir yasası” olarak bilinen düzenleme ile kırsal alan kente dâhil edilmişti. Her iki adımın da AKP lehine sonuç vermesinin hedeflendiği belirtiliyor.
Trump şimdi Indiana ve Missouri gibi Cumhuriyetçilerin kontrolündeki eyaletlerde de partisi lehine harita değişikliği istiyor. Demokratlar ise Illinois ve New York’ta benzer bir adımı tartışıyor. Ancak New York’ta yasalar 2028’den önce böylesi bir değişikliğe izin vermiyor.
